Bilety przebite z czasów PRL

Reformy z przełomu lat ’80 i ’90 XX wieku wymusiły poważne zmiany także w komunikacji miejskiej. Poza reprywatyzacją lub przekazaniem samorządom części przedsiębiorstw i infrastruktury, problemem była również szalejąca inflacja. Nagłe zmiany spowodowały znaczny spadek wartości pieniądza i lawinowy wzrost cen, za którymi musiała nadążyć także taryfa biletowa. Na początku z problemem tym poradzono sobie poprzez nabijanie kolejnych zer na istniejące bilety.

Pierwsze bilety nowego MPK

Rozwiązanie to jednak było bardzo krótkotrwałe, ponieważ hiperinflacja osiągnęła tak wysoki poziom, że bilety komunikacji miejskiej kosztowały w szczytowym okresie nawet kilkadziesiąt tysięcy starych polskich złotych. Pojawiło się zapotrzebowanie na stworzenie nowej taryfy biletowej, zbliżonej do tej stosowanej na zachodzie Europy i lepiej dostosowanej do potrzeb osób korzystających z transportu zbiorowego, w szczególności z silnie narastającą konkurencją ze strony transportu indywidualnego.

Kolejne serie biletów

Taryfa biletowa cały czas się rozbudowywała i ulegała zmianom. Oprócz biletów dwukrotnego kasowania, które wywodziły się bezpośrednio z ostatnich biletów sprzed 1989 roku, wprowadzono także bilety jednokrotnego kasowania. Dodatkowo, w 1995 roku nastąpiła denominacja złotego, co spowodowało obniżenie wszystkich cen biletów. Pierwsze bilety po denominacji były tak jak 5 lat wcześniej przebijane na nową wartość, a późniejsze serie były drukowane z dwiema cenami – właściwą w nowej walucie, a także pod spodem orientacyjną wartością w starej, żeby ułatwić ludziom przyzwyczajenie się do nowej wartości pieniądza.

Bilety normalne

Z upływem czasu sytuacja stabilizowała się i zaczęto wprowadzać rozbudowaną, znaną do dnia dzisiejszego taryfę biletową. Wprowadzono nowy wzór biletów, z motywem Barbakanu w tle i różnym kolorem w zależności od rodzaju biletu – niebieskie zarysy na białym tle oznaczały bilet normalny na strefę miejską. Początkowo kontynuowano podawanie orientacyjnej ceny w starym polskiej walucie, potem z tego zrezygnowano. W późniejszym okresie bilety kupowane u prowadzącego pojazd, oprócz informacji o dopłacie, zamiast motywów typowo krakowskich miały wizerunek charaktarystycznych pojazdów komunikacji miejskiej – tramwaju Bombardier NGT6 lub autobusu Scania OmniCity.

Bilety ulgowe i ulgowe gminne

Ulgowym odpowiednikiem powyższego wzoru były bilety o zielonym kolorze budynków. Początkowo bilety te, podobnie jak niebieskie, były ciut bardziej intensywne i ciemniejsze z bardziej uproszczoną grafiką od późniejszych serii. Wszystkie pozostałe elementy były identycze jak w biletach normalnych. Po wprowadzeniu nowego wzoru były to standardowe bilety ulgowe, a po ustanowieniu rozróżnienia ulg, pełniły one rolę biletów ulgowych gminnych.

Drugim rodzajem biletów ulgowych były bilety ulgowe ustawowe, skierowane do studentów i kombatantów. Szata graficzna i występujące odmiany były takie jak w przypadku pozostałych dwóch rodzajów biletów, jednakże charakterystyczne krakowskie motywy były w kolorze pomarańczowo-brązowym.

Bilety nocne

Bardzo ciekawą szatę graficzną prezentowały bilety nocne, które początkowo występowały tylko w opcji normalnej, a z czasem rozszerzono ich zakres na obydwa rodzaje ulg. Były one jednorazowe i dwa razy droższe od ich dziennych odpowiedników. Motywy były takie same jak na biletach dziennych wraz z zachowaniem niektórych kolorów informujących o rodzaju ulgi, ale dominującym kolorem był ciemnogranatowy obejmujący gradient nieba z gwiazdami i półksiężycem, a także cienie budynków. Bilety zostały wycofane z obiegu po likwidacji osobnej taryfy nocnej.

Bilety aglomeracyjne (strefowe)

Wysoce czytelne rozróżnienie od “zwykłych” rodzajów biletów miały także te przewidziane do kasowania w pojazdach aglomeracyjnych. Białe tło było zastąpione bardzo jaskrawym, żółtym, a także były opatzrone opisem “M+S” (Miasto + Strefa) lub Aglomeracja Krakowska, jednoznacznie przypominającym o ich przeznaczeniu. Pozostałe elementy i motywy były podobnie jak w przypadku nocnych biletów, identyczne ze standardowymi.

Bilety godzinne

Nowym rodzajem biletów, który był ważnym wstępem do współczesnej taryfy biletowej były bilety godzinne. Pierwszy rodzaj biletów czasowych umożliwiał podróżowanie na nim przez 60 minut od momentu skasowania, dowolnymi pojazdami MPK na terenie Miasta Krakowa. Było to wyrazem zmiany podejścia w podróżowaniu z linii “zewsząd dowsząd” na system przesiadkowy.

Bilety krótkookresowe

Innymi biletami zależnymi od czasu były bilety jedno- i wielodobowe , na maksymalny okres jednego tygodnia. Pełniły trochę inną rolę od biletów godzinnych – były idealnym rozwiązaniem dla osób, które na codzień nie korzystały z komunikacji zbiorowej lub przybywały spoza Krakowa, a potrzebowały przez pewien czas bardzo dużo poruszać się komunikacją miejską. Bilety te opłacały się zdecydowanie bardziej niż kasowanie kilku biletów jednorazowych lub godzinnych dziennie. Pierwsze serie tych biletów wymagały naklejenia odpowiedniego znaczka oraz zaznaczenia okresu ich obowiązywania, aby były ważne. Późniejsze serie nie wymagały już znaczka, ale trzeba było wpisać na nich dane osobowe podróżującego.

Bilety krótkookresowe – nowa generacja

W późniejszych latach forma biletów krótkookresowych została znacząco uprostszona na korzyść pasażerów, ponieważ stały się biletami kasowalnymi, które można było bez wcześniejszych przygotowań i zachodu kupić w kiosku. Wielokolorowe, i niemal dwukrotnie dłuższe bilety pozostawały bardzo charakterystyczne na tle pozostałych rodzajów.

Bilety rodzinne

Ciekawą formą zachęcania do podróżowania komunikacją miejską stały się bilety rodzinne, które można spotkać tylko w Krakowie. Umożliwiały one podróżowanie komunikacją miejską rodziców lub opiekunów z dwójką dzieci przez całą sobotę i niedzielę.

Rewersy biletów

Poza najstarszymi seriami biletów, których rodzaje się różniły znacznie między sobą, wszystkie bilety od końca lat ’90 do 2006 roku posiadały wspólne rewersy poza biletami krótkookresowymi, których organizacja różniła się trochę ze wględu na inny rozmiar całego biletu, oraz poza biletami rodzinnymi gdzie była umieszczona informacja na temat biletu oraz miejsce na dane osobowe nabywcy.

Dopłaty do biletów

Taryfa biletowa w prezentowanym okresie zmieniała się bardzo dynamicznie, w związku z tym pozostawała konieczność, aby co kilka lat urealnić ceny biletów do obowiązujących płac i cen usług. W celu zniwelowania kosztów związanych z niepotrzebnym wyrzucaniem starych biletów i koniecznością druku zwiększonej ilości biletów z nową ceną, dążono do wykorzystania przez pasażerów starych biletów nawet po wprowadzeniu nowego cennika. Początkowo dokonywano przebić cen przy pomocy pieczątek, a potem wprowadzono rozwiązanie polegające na kupowaniu dopłat – dodatkowych biletów o wartościach od 5 do kilkudziesięciu groszy, które po skasowaniu razem ze starym biletem wyrównywały jego wartość do nowego cennika. Pozwalały więc zaoszczędzić czas i pieniądze podczas zmiany taryfy, a także stanowiły swoistą ciekawostkę i pamiątkę z kolejnych reform.

Zmiana zarządcy transportu

Rok 2006 przyniósł kolejny krok milowy w zakresie organizacji komunikacji miejskiej w Krakowie. Wedle nowoczesnych standardów rodzielono funkcję organizatora komunikacji miejskiej od przewoźnika, w wyniku czego Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie stało się odpowiedzialne tylko za zakup oraz utrzymanie taboru i realizację zleceń na przewóz pasażerów, a układaniem siatki połączeń, rozkładów jazdy i ich egzekwowaniem zaczął się zajmować Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu. Rozdzielenie tych funkcji dało możliwość lepszego uporządkowania przewozów w całej aglomeracji oraz łatwiejszego rozliczania się z realizacji postawionych przed komunikacją miejską zadań, a w przyszłości także wprowadzenia konkurencji na rynku przewozów miejskich. W związku z tym, od 2006 roku bilety co prawda w dalszym ciągu były dystrybuowane przez MPK, ale już były biletami “Komunikacji Miejskiej w Krakowie”, a nie MPK i to ZIKiT wraz z Radą Miasta Krakowa odpowiadały za utrzymanie i rozwijanie taryfy biletowej. O biletach które wówczas zostały wprowadzone oraz tych obowiązujących już do dnia dzisiejszego, przeczytają Państwo w następnej części artykułu.